Grecja. Wino. Rewolucja.

Największą uwagę winiarskiej krytyki w ostatnich latach przyciąga jednak grecki region Macedonia. Niewiele znajdziemy tu kooperatyw, za to sporo autorskich butikowych winiarni łączących siłę miejscowych odmian z nowoczesnym zachodnioeuropejskim know-how. Macedonię określa się mianem greckiego Piemontu – a jest po temu kilka ważnych przesłanek. Klimat jest tu zdecydowanie mniej śródziemnomorski, wina tym samym otrzymują ów ceniony przez krytyków umiarkowanie kontynentalny sznyt (elegancja aromatów, dojrzałość tanin, dobra równowaga kwasowości). To tu znajdziemy najstarsze greckie apelacje winiarskie, jak powstała jeszcze w latach 70. ubiegłego wieku Naoussa czy Goumenissa, obydwie słynące z największych greckich czerwonych win wyprodukowanych z odmiany xinomavro (ta druga łączy xinomavro z odrobiną równie lokalnej negoski). Szczep ten nazywany jest greckim nebbiolo, a sami winiarze zwykli uważać, że w jego zapachu ukryte są wszystkie najpiękniejsze aromaty świata. Wina z xinomavro od takich producentów jak Kir-Yanni, Chatzivaritis czy Aidarini należą do najczęściej nagradzanych i najwyżej cenionych czerwonych win Grecji.

To tu właśnie dosłownie przywrócono do życia jedną z najbardziej dziś popularnych greckich odmian, malagousia, co niektórzy przypisują wysiłkowi winiarzy z Porto Carras, inni profesorowi Vassilisowi Logothetisowi z Salonik, jeszcze zaś inni są zdania, że ocalił ją od zapomnienia Vangelis Gerovassiliou, jedna z gwiazd tutejszego winiarstwa. I wszyscy w zasadzie mają rację, bo w latach 70. Logothetis przedstawił ją studentom enologii jako rodzaj prehistorycznej ciekawostki odkrytej gdzieś w Nefpaktii, jego doktorant Gerovassiliou podjął badania na jej temat, a miejscem, gdzie rozsadzono pierwsze krzewy malagousii były winnice należące do słynnej winiarni Porto Carras. Do dziś malagousia produkowana przez Gerovassiliou stanowi swoisty „point of reference” dla tej odmiany, ale gigantyczna popularność tej ostatniej, szczególnie na zachodnich eksportowych rynkach, doprowadziła do tego, że uprawia się ją także w innych regionach Grecji i garstka najlepszych winemakerów bez trudu potrafi dziś dorównać słynnemu pionierowi.

Trzecim, choć wcale nie ostatnim, ważnym obszarem greckiego winiarstwa są wyspy – niemal na każdej z nich znajdziemy endemiczne starożytnej odmiany nigdzie indziej nie uprawianie i często zupełnie nieznane szerszej publiczności. Z oczywistych względów największym producentem jest tu Kreta, choć dopiero od kilku lat tamtejsze wina zdołały przekonać koneserów do swoich walorów. Tutejsze czerwone kotsifali wespół z coraz popularniejszą białą odmianą vidiano należą dziś do klasyki, choć lokalnych odmian jest tu o wiele więcej. Na szczególną uwagę zasługuje delikatne jasnoczerwone liatiko, o którym zrobiło się odegdaj głośno za sprawą skromnego mikrowiniarza Yannisa Economou. Jego wina – bardzo trudno dostępne i produkowane w aptekarskich ilościach – osiągają dziś zawrotne jak na Grecję ceny. Rzecz jasna wyspy takie jak Samos, Rodos, Kefalonia czy Limnos przeciętnemu Grekowi, podobnie jak przeciętnemu konsumentowi z Polski, kojarzą się ze słodkimi muskatami, co nie znaczy, że nie znajdziemy tu prawdziwych wytrawnych rarytasów (z tej ostatniej wyspy warto spróbować win z odmiany limnio, z Kefalonii wytrawną robolę).

Największą jednak gwiazdą wśród greckich wysp jest Santorini – to właściwie wulkan, którego jałowe gleby sprzyjają produkcji ultramineralnych białych win z rdzennych odmian, takich jak assyrtiko, athiri czy aidani. Pierwsza z nich uważana jest powszechnie za najszlachetniejszą białą odmianę Grecji, porównywaną stylistycznie do rieslinga, a to za sprawą swojej cytrusowej rześkości i mineralności właśnie. Jej światowa rozpoznawalność spowodowała, że w ostatnich latach assyrtiko nasadzono także w innych regionach Grecji – udaje się tam niezgorzej, czasem dając nawet wina niemal wybitne, ale daleko im jednak do santoryńskich oryginałów takich producentów jak Argyros czy Sigalas. Ceniona w winach wytrawnych, jest także składnikiem jednego z najsłynniejszych słodkich win z podsuszanych winogron, czyli vinsanto. Nie należy go mylić z toskańskim vin santo (pisane osobno), czy trydenckim vino santo – choć wszystkie one dzielą podobną technologię wytwarzania różniąc się jedynie (aż!) używanymi odmianami winorośli. Sama nazwa „Vinsanto” jest najpewniej skróconą formą określenia „Wina z Santorynu” spotykaną w czasach weneckich ekspedycji handlowych na beczkach zawierających ów słynny słodki napój.

Umiejętne wymawianie nazw greckich odmian jest niezwykle ważne: wystarczy położyć akcent na niewłaściwej głosce i nie uda nam się zamówić w greckiej restauracji odpowiedniego wina.

Odmiany sprawiające kłopot to z pewnością:

• agiorgitiko (a-żior-żitiko),
• xinomavro (ksi-no-mawro),
• malagousia (ma-la-gu-zja),
• moschofilero (mo-scho-filero).

• Naoussa (nau-sa),
• Goumenissa (gu-me-nisa),
• Mantinia (man-ti-nija).

W Grecji jest nie więcej niż 30 apelacji winiarskich i wina z nich pochodzące należą zazwyczaj do tych najlepszych, choć niektóre denominacje regionalne potrafią im znakomicie dorównywać.

Dla win z apelacją używa się określenia P.D.O. (Protected Denomination of Origin), dla win regionalnych P.G.I. (Protected Geographical Indication). Wina stołowe określane są jako Wine of Greece lub (już rzadko) Epitrapezios Oinos. (WGo)